ମହାଦୀପ

ଶ୍ରୀ କାଳିନ୍ଦୀ ଚରଣ ପାଣିଗ୍ରାହୀ

ସୂଚୀପତ୍ର

☆☆☆

ମହାଦୀପ

☆☆☆

ଏ ଦେହକୁ ଭଲପାଏ ମୁହିଁ

☆☆☆

ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି

ନ ପଡ଼େ ମନେ ଆଜି ଦେହର ଶୋଭା

ନାସାର ନିଃଶ୍ୱାସ ଅଧର-ଜବା

କଟିର ଚାରୁ ଗତି ଭୂରୁର ଛାୟା

କପଟହୀନ କଥା ବେଣୀର ମାୟା

କରଇ ସୁକୋମଳ ପରଶ

ଜୀବନ କଲା ଯେବେ ସରସ

ସେ ଦିନ କଥା ଆଜି ପାସୋର କାହିଁ ହେଲା

ସକଳ କାଳ ଯେବେ କାଟିଲି କରି ହେଳା ?

ନିଭିଚି ସବୁ ମନୁଁ ରହିଚି ଯାହା ଲାଖି

ଦୁଇଟି ଆଖି ଖାଲି ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି !

ନ ଥାଏ ଶିଖି ଭାଷା ଅଧର ବେନି

କହିବା ପାଇଁ କଥା ମନକୁ ଘେନି ।

କହିବା ପାଇଁ ମୋର ବାସନା ଦୁଃଖ

ଦହିଲା ଦେହ ସିନା ମଣିଲି ସୁଖ

ସୁଖରେ ମିଶି କେତେ ବେଦନା

ମଧୁରତର କଲା ସାଧନା !

ସତ୍ୟ ଥିଲା ଯେତେ ଜୀବନ ଅନୁଭୂତି

ନାହିଁଛି ଲେଶ ତା’ର ରହିଛି ଯାହା ସ୍ମୃତି

ନାହିଁଛି ରୂପ ଆଜି ରହିଛି ରସ ବାକି

ଦୁଇଟି ଆଖି ଖାଲି ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି !

ଯେ ଥିଲା ଅତି ସତ ନିକଟତମ

କେସନ ତାକୁ ଆଜି କହିବି ଭ୍ରମ

ଜୀବନ ହୋଇ ଦିନେ ଥିଲାଟି ଯାହା ।

କେସନ ବୋଲିବି ସେ ମରଣ-ମାୟା

ଦିନେ ଯେ ପୁଲକର ରୁଧିର

କଲା ଏ ଦେହମୟ ଅଧୀର,

ଲୁଚାଇଅଛି ତାହା ବୟସ ଆବରଣ

ନୁହଇ ମିଛ ତେବେ ନୁହେଁ ସେ ଅକାରଣ

ସେ ଲାଗିସ୍ମୃତି ତା’ର ରଖିଛି ଆଜି ଯାକି

ଦୁଇଟି ଆଖି ଖାଲି ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି !

ସେ ଆଖି କାଳିମାର ଉପମା ନାହିଁ

ପ୍ରତୟ ବ୍ୟଥା ସମ ରହେ ସେ ଚାହିଁ

ତନୁର ତନ୍ମୟେ ସକଳ ନାଶି

ଅସୀମ ତମସାରେ ଉଠଇ ଭାସି

ଜୀବନେ ଯେତେ ମୋର କାଳିମା

ସହଜେ ଡେଇଁ ଯାଏ ତା’ ସୀମା

ସେ ଲାଗି ବେଦନାରୁ ବଳି ସେ ପ୍ରିୟ ଅତି

ଅସୀମ ତମସାରେ ଆସଇ ମୋର କତି

ନିବିଡ଼ତର କରି ମରମେ ଯାଏ ଡାକି

ଦୁଇଟି ଆଖି ସେ ତ ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି !

ଜୀବନ କାଳିମା ସେ ଦେହର ବାହ

ଅନୀତି ପାପ ମମ ପୀରତି ଦାୟ

କି ପାଇଁ ଲାଜ ଭୟ କି ପାଇଁ ଘୃଣା ?

ଦେଇଛି ଦାନ ସେ ତ ନ କରି ଊଣା ।

ଦେଇଛି ସୁଖ ରାଶି ସଜାଡ଼ି

ଦୁଃଖର ଲୁହ କେତେ ଅଜାଡ଼ି

ବ୍ୟଥାର ଉହାଡ଼େ ସେ ଗଭୀର ଆଶା ମମ

ଶ୍ରାବଣ ଘନ ତଳେ ପୁନିଅଁ ଶଶି ସମ

ଶ୍ରାବଣ ପୁନିଅଁରେ ବଢ଼ାଇ ଦେଲା ରାଖି

ଦୁଇଟି ଆଖି ଖାଲି ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି ।

ଅଛି ସେ କେଉଁ ଦେଶେ ନୁହଇ ଜାଣି

ବିରଚି ମାୟାମୟ ରୂପର ଠାଣି ।

ବିଶ୍ୱ ମାନସରେ ବିକାର ସୃଜି

କି ସୁରା ଢାଳିଦିଏ ନୁହଇ ବୁଝି

ପାତ୍ର ପୂରି ମୋର ଉଚ୍ଛୁଳେ

ଗାତ୍ର ଜଳିଉଠେ ଆକୁଳେ

କଣ୍ଠେ ବଢ଼େ ତୃଷା ଶିର ମୋ ଯାଏ ତାତି

ତପତ ନୁହେ ଆଶା ବଥାଏ ବେଶି ଛାତି

ଶୁଷ୍କ ଏ ରସନା ସୁରାର ରସ ଚାଖି

ଦୁଇଟି ଆଖି ତାହା ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି !

ସେ ପଛେ ହେଉ ମୋର ଛଳନା ଛାୟା

କେବଳ ନୟନର ମୋହନ ମାୟା

କେବଳ ଧମନୀର ଚପଳ ଗତି

ଯୁକତିହୀନ ଏକ ଭାଷାର ଯତି

ସେ ପଛେ ହେଉ ମୋହ ସ୍ୱପନ

ଅତିହିଁ ଆପଣାର ଆପଣ

ସେ ଯଉବନ-ସୁରା ଝରୁ ଏ ଦେହ ମନେ

ତାହାରି ରଙ୍ଗିମା ଉଠୁ ଏ ଆଖି କୋଣେ

ଜୀବନ ସୁରା ଢାଳୁ ପୀରତି-ରୂପା ସାଜି

ଦୁଇଟି ଆଖି ଖାଲି ଦୁଇଟି କଳା ଆଖି ।

☆☆☆

ବନ୍ଦୀର ବିଳାପ

ରୋଧିଦିଅ ରୋଧିଦିଅ ଏ କାରାଦୁଆର,

ଘୋଟିଆସୁ ଭଇରବ ଘନ ଅନ୍ଧକାର,

ଏ ଆଲୋକ ଏ ଆକାଶ

ପରାଣେ ଦିଏ ପରାସ,

ସୁଦୂର ସ୍ମୃତିର ଆଣେ ବିରହ ଝଙ୍କାର,

ଲଗାଏ ମରମେ ମମ ମହା ହାହାକାର ।

ସବୁ ଅରଗଳ ଆଜି କରିଦିଅ ବନ୍ଦ,

ଏକାକୀ ଏ କକ୍ଷେ ମୁହିଁ ରହିଥିବି ଅନ୍ଧ

ଏକା ଘୋର ଅନ୍ଧକାରେ

ପଖାଳେଁ ଲୋତକ ଧାରେ

ସବୁ ମୋର ସକରୁଣ ଆଶା ନିରାନନ୍ଦ

ଲୁଚାଇବି ହୃଦତଳେ ବେଦନାର ଛନ୍ଦ ।

ସବୁ ସ୍ମୃତି ସବୁ ସୁଖ ଭାବନାର ଢେଉ

ଦିନେ ଏ ଅନ୍ତର ଦେଶେ ବାଜିଥିଲା ଯେହୁ

ବଦ୍ଧ ଏ ଦୁଆରେ ଆଜି

ଫେରିଯାଉ ବାଜି ବାଜି,

ଏ ତମିସ୍ର କୋଣୁଁ ମୋର ସମ୍ବାଦ ନ ଦେଉ

ସେ ଦିନ ଅନ୍ତର ଦେଶେ ବାଜିଥିଲା ଯେହୁ ।

କାଟି ବିଶ୍ୱର ସକଳ ନିଗଡ଼ ବନ୍ଧନ

ଗତ ଆଶା ପୀରତିର ମଧୁ ନିବନ୍ଧନ

ସକଳ ସ୍ନେହ ମମତା

ମରମ ନିଭୃତ କଥା,

କରିବି ଏ କୋଣେ ତା’ର ସମାଧି ସାଧନ,

ସକଳ ମଧୁର ସ୍ମୃତି ପ୍ରୀତି ଆରାଧନ ।

ମୋର ପ୍ରେୟସୀର ସେହି ବିଦାୟ ଚାହାଣି

କୋମଳ ମିନତିଭରା ସେ ମଧୁର ବାଣୀ

ଅଭିମାନେ ଛଳ ଛଳ

ନୟନୁଁ ତପତ ଜଳ

ବୁହାଇଲା ସେ ଦିନ ଯେ ମୋ ହୃଦୟରାଣୀ,

ଭୁଲିଯାଏଁ ଏଥି ସବୁ ଅତୀତ କାହାଣୀ ।

ଯେ ଦେଶେ ଭ୍ରମଇ ମୁହିଁ ଯେତେ ପରସଙ୍ଗେ

ସ୍ମୃତି ତା’ର ଛାୟା ସମ ଚଳଇ ମୋ ସଙ୍ଗେ

ସେ ଆଖି ନିରେଖେ ମୋରେ,

ନିଶିଦିନ ସଞ୍ଜ ଭୋରେ,

ସେ ବାହୁବନ୍ଧନ ମୋର ବେଢ଼ିଅଛି ଅଙ୍ଗେ

ସ୍ମୃତି ତା’ର ଛାୟା ସମ ଚଳଇ ମୋ ସଙ୍ଗେ ।

ଅଳପ ଦିନକୁ ଯେଣୁ ଆସିଥିଲି କହି

ବସିଥିବ ମୋ କଣ୍ଟର ଅପେକ୍ଷାରେ ରହି

ନୁଆଁଇ ମୁଖ ମଳିନ

ଗଣୁଥିବ ନିଶି ଦିନ

କି ବାରତା ଏ ପବନ ବହିନେବ ତହିଁ

ଜୀବନ ଦୋସର ଚିର ମୋର ପ୍ରାଣସହୀ ।

ଶିଶୁ କଳକଣ୍ଠେ ଭରା ମୋ ଦୀନ କୁଟୀର

ମୋ ବିଚ୍ଛେଦେ ଭଜିଥିବ ବିଷାଦ ଗଭୀର,

ଦୟା ସ୍ନେହର ଆଦର

ଦୁଃଖିନୀ ଜନନୀ ମୋର

ମୋ ଲାଗି କି ହେଉଥିବ କାତର ଅଧୀର,

ତୋଷିବ ତାହାକୁ ଏହି ଶୀତର ସମୀର ।

ସେ ବାରତା ନ ଆସୁ ଏ ବିଜନ ପ୍ରବାସେ,

ସେ ସ୍ମୃତି ନ ଭାସୁ ଆଜି ଆଲୋକ ଆକାଶେ,

ଆଣିଛି ଯେ ସ୍ମୃତି ଧରି

ଯାଉ ସବୁ ଏଥି ମରି

ନିଭୃତ ଏ ଶୂନ୍ୟ କୋଣେ ତମସ ତରାସେ

ଆଲୋକର ରଶ୍ମି ଉଠୁ ପୁଣି ନବ ହାସେ ।

ମୁକତି ବନ୍ଧନ ଦୁଃଖ ସୁଖ ଯେତେ ହାୟ

ଆସେ ଯାଏ ନିତି ସେ ଯେ ଦିବା ରାତ୍ରି ପ୍ରାୟ

ସମୟର ସ୍ରୋତ ସମ

ଜୀବନର ଶିଖା ମମ

ସବୁରି ଉପରେ ଜାଳି ତଡ଼ିବ ଅନ୍ୟାୟ

ଆରମ୍ଭିବି ଜୀବନର ନବୀନ ଅଧ୍ୟାୟ ।

☆☆☆

ଶିଶିର-ହାସ୍ୟ

ମାଳତୀର ଆଖି ଓଦା

ଅଶ୍ରୁର ଶିଶିରେ

ଆଜି ପ୍ରିୟ ଏ ଭାଦର ନିଶିରେ ।

ଅତୀତ ମୋ ଯଉବନ

ଆଣିଅଛି ନିମନ୍ତ୍ରଣ

କେତକୀ ସୁବାସେ ଦଶ ଦିଶିରେ

ଆଜି ପ୍ରିୟ ଏ ଭାଦର ନିଶିରେ !

ସୁଦୂରର ପ୍ରିୟା ମୋର

ଡାକେ ପରା ତୁହାଇ

ଅନ୍ତର ଜଳ ତା’ର ବୁହାଇ

ନୟନେ ଶିଶିର କଣା

କରିଦିଏ ପଥବଣା

ବସିଛି ସୁଦୂରେ ମଥା ନୁଆଁଇ

ଅନ୍ତର ଜଳ ତା’ର ବୁହାଇ !

ନୟନ-ଶିଶିର ତା’ର

ଲାଗେ ତିନି ଭୁବନେ

ଲାଗିଅଛି ରିକ୍ତ ମୋ ଜୀବନେ !

ଲାଗିଅଛି ଫୁଲେ ଫୁଲେ

ଆକାଶ ଧରଣୀ ତୁଲେ

ତରୁ-ଲତା-ଗିରି-ନୀଳ ବସନେ

ଲାଗିଅଛି ରିକ୍ତ ମୋ ଜୀବନେ !

ପରଶିଛି ପଥେ ପଥେ

ହରଷାଇ ଘାସରେ

ପରାଚୀର ପରଥମ ହାସରେ !

ତାରକାଖଚିତ ନଭେ

ତାହାରି ପରଶ ଦ୍ରବେ

ପଞ୍ଚମୀ ଜୋଛନାର ପ୍ରାସରେ

ପରଶିଛି ହରଷାଇ ଘାସରେ !

ସିକ୍ତ ଅଧର ମମ

ସିକ୍ତ ମୋ ଲପନ

ସିକ୍ତ ଏ ଦେହ ମନ ଜୀବନ !

ଅନ୍ତରେ ଅନ୍ତରେ

ସେ ପରଶ ସଞ୍ଚରେ

ପୂରିଉଠେ ଜାଗରଣ ସପନ

ସିକ୍ତ ଏ ଦେହ ମନ ଜୀବନ !

କମନୀୟ କମଳର

ସୁକୋମଳ ବୁକୁରେ

ଝଡ଼ିପଡ଼େ ନୀଳଜଳ-ମୁକୁରେ !

କାଶିଫୁଲେ ହସିହାସି

ଝରାଇ ଶେଫାଳିରାଶି

ଦୂର ବନ-ସୁଚିକଣ-ଚିକୁରେ

ଢଳିପଡ଼େ ନୀଳଜଳ-ମୁକୁରେ ।

ପ୍ରତି ଲୋମକୂପ ଆଜି

ଥରିଉଠେ ପୁଲକେ

ଏ ପରଶ ଦେହେ ମୋର ଦେଲ କେ ?

ଦିବସର ଆଗମନା

ରଜନୀରେ ଦେଲେ ଭଣି

ସୁଶୀତଳ ଜୋଛନାର ଝଲକେ

ଏ ପରଶ ଦେହେ ମୋର ଦେଲ କେ ?

ଆକାଶର ଶଶି ତାରା

ହସିଉଠେ ସହସା

ଫୁଲେ ଫୁଲେ ହାସ୍ୟର ବରଷା

ଧବଳିତ ଧରା ତଳେ

ହାସର ଜୁଆର ଚଳେ

ସଜଳ ପରଶ ଲଭି ସରସା

ଫୁଲେ ଫୁଲେ ହାସ୍ୟର ବରଷା

ରସ ମୋ ହାସ ତଥା

ଅଶ୍ରୁରେ ସଜଳ

ମନର କାଳିମା ତରୁ ଉଜଳ

ସବୁ ହାସ ପରେ ମୋର

କରୁଣାର ଝରେ ଲୋର

ସବୁ ସୁଖ ହୁଏ ମୋର କୋମଳ

ସବୁ ହାସ ଅଶ୍ରୁରେ ସକଳ !

☆☆☆

ଜୀବନ ଦୋଳି

ଚତୁର ମୁକୁଳ ବାସେ ଆଗମନୀ ଆସିଲା

ଆସିଲା ସେ ପଥେ ଘାଟେ ପବନେ

ପୁଲକାଇ ଉଲସାଇ ଚରାଚର ବିଶ୍ୱ

ଆସିଲା ମୋ ଜରାଗତ ଜୀବନେ

ଧରଣୀର ଧୂଳିରାଶି ମହକିଲା ସହସା

ଶୋଭେ ଦିଶେ କୁସୁମିତ ବସନେ ।

ରଙ୍ଗର ଢେଉ ନାଚେ ବିଲେ ବାଡ଼େ ବିଚରି

ଗନ୍ଧର ଢେଉ ତହିଁ ଉଠଇ

ମଳୟର ନିର୍ଝର ଫେରି ଆସେ ମରତେ

ସ୍ୱର୍ଗର ପାରିଜାତ ଫୁଟଇ

ଫେରିଆସେ ଯଉବନ ଉଦ୍ଦାମ ଗତିରେ

ବନ୍ଧନରାଶି ଆଜି ତୁଟଇ ।

ଦୂର ଦେଶୁଁ ପରବାସୀ ଆସେ ଫେରି ହରଷେ

ଲେଉଟଇ ପିକ ପୁଣି ଆବାସେ

ପ୍ରିୟ ମୋର ଡାକେ ନାହିଁ ଶୂନ୍ୟ ଏ ଦୁଆରେ

ମୃଦୁ ହାସେ ଉଭା ହୋଇ ଅବା ସେ !

କେଉଁ ଦେଶେ ଲୁଚି ରହେ ସନ୍ଧାନ ନାହିଁ ଯେ

ଦିନ ଯାଏ ଅନ୍ତର ପରାୟେ

ମଧୂମାସ ପରଶରେ ବଢ଼େ ମମ ପରାସ

ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ଇଁ

ବାସିଫୁଲ ସମ କେତେ ଝଡ଼ି ପଡ଼େ ବାସନା

ଚାହିଁ ଚାହିଁ ଆଖିପତା ପୀଡ଼ଇ

ସଙ୍ଗୀତ ଆସି କେତେ ରୋଧେ ପୁଣି କଣ୍ଠ

ସଙ୍କୋଚେ ମନପ୍ରାଣ ବ୍ରୀଡ଼ଇ ।

କେତେ ମଧୁ ମିଳନର ଦେଖିଲଇଁ ସ୍ୱପନ

କେତେ ଚୁତ ମଞ୍ଜରୀ ତୋଳିଲି

ବିଚ୍ଛେଦ ଧାରେ ଯେତେ ବହିଯାଏ ରୁଧୀର

ଅନ୍ତର ତଳେ ତାହା ବୋଳିଲି

ବିରହର ଦୋଳି ଚଢ଼ି ମିଳନର ମଳୟେ

କେବଳ ଜୀବନଯାକ ଦୋଳିଲି ।

☆☆☆

ପଥ କାହିଁ ?

(ସଙ୍ଗୀତ)

ହେ ସାରଥି ଆଜି ଚଉପାଶେ ଏ କି ବ୍ୟୁହ

ନ ଚଳେ ତୁରଗ ନ ପାରଇ ରଥ ବାହି

ଯେଉଁ ଦେଶେ ମୁଖ ଫେରାଉ ଶୁଭଇ ବାଣୀ—

ପଥ କାହିଁ ? ପଥ କାହିଁ ?

ଅଚଳ ପ୍ରାଚୀର ଆକାଶେ ଟେକିଛି ଶିର

ସକଳ ଦୁଆର ରୁଦ୍ଧ ହେଲାରେ ବୀର ।

ଶୂନ୍ୟ ନୋହିଛି ତୂଣୀରୁ ତୋହର ତୀର

ନିଭି ନାହିଁ ଆଶା ବିଶ୍ୱ ବିଜୟ ପାଇଁ

ପଥ କାହିଁ ? ପଥ କାହିଁ ?

ହେ ଗାୟକ ତୋର ମୁଖରିତ ମୂରଛନା

ନୀରବିଲା ସବୁ ଅନ୍ତର ଅରଚନା

ଯେ ଗୀତ ରଚିଲୁ ଆରେ ଚିର ଆନମନା !

କଣ୍ଠ ତୋହର ନ ପାରିଲା ତାହା ଗାଇ,

ପଥ କାହିଁ ? ପଥ କାହିଁ ?

ସକଳ ପ୍ରଦୀପ ନିଭିଗଲା ଆଜି ପୁରେ

ବିଜୟ ଶଙ୍ଖ ନ ଉଠିଲା ବାଜି ଦୂରେ

କାହା ଆଗମନ ପାଇଁ ଆଶାହୀନ ତୁ ରେ !

ଚକିତ ନୟନେ ରହୁ ଚଉପାଶେ ଚାହିଁ

ପଥ କାହିଁ ? ପଥ କାହିଁ ?

ଧ୍ୱଂସର ଡାକ ଭାସି ଆସେ ଦଶ ଦିଶୁଁ

ରଣଭେରୀ ତୋର ସେ ଭୀମ ଶବଦେ ମିଶୁ

ମରଣ ତୋହାର ମୁକତିରେ ବୀର ଶିଶୁ !

ତିନି କାଳ ତୋର ଜୀବନର ଅନୁଯାୟୀ

ପଥ କାହିଁ ? ପଥ କାହିଁ ?

କବିତାଟିର ଅନ୍ୟ ନାମ ‘‘ଅଭିମନ୍ୟୁ’’ ହୋଇପାରେ ।

☆☆☆

ବର୍ଷା-ଅଶ୍ରୁ

ହେ ବରଷା ତବ ସ୍ରୋତେ,

ଅଶ୍ରୁ-ସଲିଳେ ନିର୍ମଳ କର ମୋତେ ।

ଅନ୍ତରେ କେତେ ଜମିଲାଣି ପାପ

ବଳିଛି ଶୁଷ୍କ ନିଦାଘର ତାପ

ପୁଣ୍ୟ ନିଶାଣ ଉଡ଼ାଇ ଗଗନେ

ବଜ୍ର ଚପଳା ରଥେ

ଅଶ୍ରୁ-ସଲିଳେ ନିର୍ମଳ କର ମୋତେ ।

ରସହୀନ ମମ ଅନ୍ତରମୟ ପୀଡ଼ିତ ଭୃଷିତ ଚିର

ଜୀବନ ମରୁରେ ନୟନେ ନ ଜାଗେ ନୀର !

ତିକ୍ତ ହିୟା ମୋ କଳୁଷ ବିଷରେ

ଝରିପଡ଼ୁ ଧୀରେ ସକଳ ଦିଶରେ

ଅମୃତ ତବ ବହି ଆଣୁ ନବ

ସାନ୍ତ୍ୱନା ହୃଦଗତେ

ଅଶ୍ରୁ-ସଲିଳେ ନିର୍ମଳ କର ମୋତେ ।

ପ୍ରାନ୍ତର ପଥେ ଖେଳିଉଠୁ ଶ୍ୟାମ ଘାସ

ଅନ୍ତରେ ଫୁଟୁ କୋମଳ କମଳ-ହାସ

ନିର୍ମଳ କରି ଆଲୋକ ପବନ

ନିର୍ମଳ କରି ଧରଣୀ ଗଗନ

ଜୀବନର ଧାରା ଦିଅ ହେ ଖେଳାଇ

ବିଶ୍ୱେ ସକଳ ପଥେ

ଅଶ୍ରୁ-ସଲିଳେ ନିର୍ମଳ କର ମୋତେ ।

☆☆☆

ବଂଶୀ ଧ୍ୱନି

ରଖିଦେବ ନାହିଁ କି ଆଜି ଏ ବାଆ ?

ତିଳେ ହେଲେ ତା’ର ଗୋ ନାହିଁ ତ ମାୟା

ଦିନେ ପରା ବଇଁଶୀ ଶବଦ ଶୁଣି

ତିଆରିଲେ ଲାଜ ଗୋ ଗୋପ ତରୁଣୀ

ଫିଟିଗଲା କବରୀ ତୁଟିଲା ହାର

ପୁଲକରେ ଝରିଲା ଲୋତକ ଧାର

ତୁଆ ତୁଆ ହୋଇ ଯେ ଶୁଭିଲା ସ୍ୱନ

ଛନ୍ନ ଛନ୍ନ ହୋଇଲା ପରାଣ ମନ ।

ଖସିଗଲା କଳସୀ କାଖରୁ ତଳେ

ଚରଣ ଯୁଗଳ ଯେ ତିନ୍ତିଲା ଜଳେ,

ଅଯତନ ବେଶ ଗୋ ବାସ ଭୂଷଣ

କି ଶବଦ ବିହିଲା ଏତେ କଷଣ !

ଜନନୀଙ୍କୁ ନ ଦେଖି କାନ୍ଦେ ନନ୍ଦନ

ନ ମାନଇ ଦୁହିତା ପିତା ବଚନ !

ସ୍ୱାମୀ କଥା ନ ଶୁଣେ କୁଳ ରମଣୀ

ସମାଜର ନିୟମ କେହି ନ ଗଣି !

ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବଦେ ପୂରିଲା ଦାଣ୍ଡେ

ଅଭୂଷଣ କଥା ଗୋ ଅରୂପ କାଣ୍ଡ !

କି ଥିଲା ସେ ଶବଦେ ହୋଇ ଆକୁଳ

କୁଳ ଭୁଆସୁଣୀ ତ ତେଜିଲେ କୁଳ !

ଆଜି ଏହି ଅଥିର ପବନେ ମିଶି

ସୁଦୂର ସେ ପାରୁଁ କି କାନ୍ଦେ ବଇଁଶୀ ?

ଭାସିଆସେ କେସନ ସେ ମୃଦୁ ଧ୍ୱନି

ପ୍ରତି ରେଣୁ-କଣାରେ ଥରେ ଅବନୀ

ଜୋଛନାର ପଥେ ସେ ଆସଇ ଝରି,

ବସନ୍ତର ବତାସେ ବହଇ ଥରି

ଏହି ଚାନ୍ଦ ତଳେ କି ବିହାର ବିଧି

ରଚିଥିବେ ରସିକ ଯଶୋଦାନିଧି ?

ଗୋପେ ଉଠୁଥିଲା ଯେ ସ୍ୱନ ଲହରୀ

ଆଜି ଶୁଭେ ସେ ଧ୍ୱନି ଭୁବନ ଭରି

ନବ ନବ ଛନ୍ଦେ ସେ ଉଠଇ ବାଜି

ନବ ନବ ସ୍ପନ୍ଦନ ରଚଇ ଆଜି !

☆☆☆

ନୀରବ ଆହ୍ୱାନ

☆☆☆

ଶରତ୍‍-ସନ୍ଧ୍ୟା

କେନାଲର ଆର ପାଖେ

ତାଳବନ ଫାକେଁ ଫାକେଁ

ଧବଳିତ କାଶବନ ହସଇ

ପ୍ରତୀଚୀର କୋଳେ ରବି ଖସଇ ।

କେନାଲର ଦୁଇକୂଳେ

ତାଳଗଛ ଧାଡ଼ି ମୂଳେ

ଫୁଲିଉଠେ ଗରବିତ ପାଣିରେ !

ଉଦ୍‌ଭିନ୍ନ ଯଉବନ ଠାଣିରେ ।

ମନ୍ଥର ଧୀର ଅତି

ଅଚପଳ ଜଳଗତି

ତଳେ ତା’ର ତାଳଗଛ ଛାଇରେ

କାଟିଛି ସରଳରେଖା ମହୀରେ ।

ଚାଲିଛି ମୁଁ ସଙ୍ଗେ ତା’ର

କି ବିରାଟ ଅଭିସାର !

ଚାଲିଛି ମୁଁ ଦୂରେ କେଉଁ ଦୂରେ ଗୋ

କି ବା ଗନ୍ଧେ ଅନ୍ତର ପୂରେ ମୋ ।

ଆଜି ଖାଲି କହେ କଥା

ଚଉପାଶେ ନୀରବତା

ହୃଦୟର ଦୁକୁଦୁକୁ ଶୁଭଇ

ନିଃଶ୍ୱାସ ଅତି ଧୀରେ ରାବଇ ।

ଅତୀତର ଯେତେ କ୍ଷଣ

ନୀରବିଲା ଅକାରଣ

ବିତିଗଲା ଦିନ ଦୁଃଖ ସୁଖର

ହେଲା ନାହିଁ ଯାହା କେବେ ମୁଖର;

ସେହି ମୋର ହେଲା ପ୍ରିୟ

ସବୁଠାରୁ କମନୀୟ

ସେହି ମୋର ଅନାଗତି ରାଗିଣୀ

ଯାହା କେବେ ଏ ଜୀବନେ ବାଜିନି ।

ଭରି ସେହି ନୀରବତା

ଧାନକ୍ଷେତ କହେ କଥା

ରଞ୍ଜିତ ନଭପଥେ ବିଲୋକେ

ନୀତ ଢେଉ ଖେଳେ ସୁନା ଆଲୋକ

ଧାନଖେତ ଡାକେ ମୋତେ

ହାତ ଠାରି ଅବା ସତେ

କାମ ତୋର ନୀବରେ ଦେଖିବା

ଆଜି ଖାଲି ବସି ଛବି ଲେଖିବା ।

କାଶବନ କହେ, ‘‘ବାରେ

ଭୁଲିଯାଅ ପଥ ଆରେ,

ରହିଯାଅ ସାବଧାନ ପାନ୍ଥ

ଧରାରେ ଖେଳୁଛି ଛବି କାନ୍ତ !

ଭୁଲି ଜରା ଯଉବନ

ସପନ ବା ଜାଗରଣ

ଅତୀତର ଶତ ସୁଖ ଯାତନା

ଆଗାମୀର ନବ ଆଶା ବାସନା ।

ଦେଖିଯାଅ ରୂପ କବି,

ଦୂର ପାଟେ ବୁଡ଼େ ରବି

ଶରତର ଆଜି ସୁନା ଆକାଶ

ଅନ୍ତରେ ଲଭୁ ତୋର ବିକାଶ

ଆଖିମୟ ଦେହ ମମ

ଲାଖେ ମଧୁଲୀଟ ସମ

ସୁଷମାର ମଧୁପାନେ ରମଇ

ଅସ୍ଥିର ପାଦ ନାହିଁ ଗମଇ ।

ବେଗେ ଆସେ ବେଢ଼ି ଛାୟା

ଏହି ପଥେ ରହେ ଆହା

ସବୁ ଶୋଭା ନିମେଷରେ ଗୁପତ

ରୂପତୃଷା ନୋହେ କାହିଁ ତୃପତ !

☆☆☆

ପାପ

ଜୀବନେ ଯେତେ କରିଛି ଜାଣି ପାପ

ତା’ ପାଇଁ ନାହିଁ ବେଦନା ଅନୁତାପ

ପୀରତିଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରିୟ

ଲାଜରୁ ବଳି ସେ ଗୋପନୀୟ

ଦୁଃଖରୁ ବେଶି କୋମଳତର

ସ୍ମୃତିରୁ ଲୋଭନୀୟ,

ପୀରତିଠାରୁ ଅଧିକ ସେ ଯେ ପ୍ରିୟ ।

ଜୀବନେ ଅନୁଭବିଛି ଯତେ ଲାଜ

ସେ ନୁହେଁ ତ୍ରୁଟି, ସେ ନୁହେଁ ମୋର ବ୍ୟାଜ

ପେଲବ ସେ ଯେ ପରଶ ଥିଲା

ମଧୁର ଶିଶୁ ପ୍ରାଣର ଲୀଳା

ରମଣୀ-ହିୟା-ସୁଲଭ ଏକ

ଚତୁର ଚାରୁ ବ୍ରୀଡ଼ା,

ପେଲବ ସେ ଯେ ପରଶ ଏକ ଥିଲା ।

ଜୀବନପଥେ ଉଦିଲା ଯେତେ ଭୟ

ଡରାଇ ମନ, ଥରାଇ ଦେହମୟ

ସେ ଆଜି ମୋର ହୋଇଛି ଭଲ

ଆଣିଚି ମନେ ଅସୀମ ବଳ

ନୟନ କୋଣୁ ଦେଇଛି ପୋଛି

ସହାୟହୀନ ଜଳ

ସେ ଆଜି ମୋର ହୋଇଛି ବଡ଼ ଭଲ ।

ଲଭିଛି ଯେତେ ଦୀନତା ଅପମାନ

ସେ ଆଜି ମୋତେ ପାରିନି କରି ସାନ

ପାରିନି କରି ଗରବ କ୍ଷୟ

ହୋଇଛି ଖ୍ୟାତି ସେ ମୋର ଜୟ

ଅଜଣା ଅତି ଅଶୁଣା ପଥେ

ସେ ମୋର ପରିଚୟ

ପାରିନି କରି ଗରବ ସେ ତ କ୍ଷୟ ।

ଦେବତା ସମ ମାନିଲେ ଯେତେ ବିଧି

ବିଚାରହୀନ ହୃଦୟେ କରି ନିଧି

ମାନିଲି ଯେତ ନ ପାରି ବୁଝି

ନ ଦେଖି ରୂପ ନୟନ ବୁଜି

ନ ଗଣେଁ ଦୁଃଖ ଗଲେ ସେ ତୁଟି

ଗଲେ ସେ ଭାଂଗି ରୁଜି

ମାନିଲି ଯେତ ନ ପାରି କିଛି ବୁଝି ।

ଦେଇଛି ନିଜେ ପାଇଛି ଯେତେ ଘୃଣା

ସେ ଲାଗି ତିଳେ ନୋହିଛି ମୁଁ ଯେ ଊଣା

ଦେଖାଇ ଆଶା କରିଛି ଲୋଭ

ଦେଇଛି ଦୁଃଖ ବହିଛି କ୍ଷୋଭ

ପ୍ରେମର କେତେ ପରଶ ସୁଖ

ବ୍ୟଥାର ଅନୁଭବ

ଦେଖାଇ ଆଶା କରିଲି କେତେ ଲୋଭ ।

ନୂତନ ଦୁଃଖ ଆସିଛି ଦୁଃଖ ପରେ

ନୂତନ ପାପ ଉଇଁଛି ପୁଣି ଥରେ

ପୁରୁଣା ସ୍ମୃତି ହୋଇଛି ମାୟା

ପୁରୁଣା ଦୁଃଖ ଯେସନ ଛାୟା

ନୂତନ ପାପ ଦେଖାଏ ପୁଣି

କାଳିମାମୟ କାୟା

ପୁରୁଣା ଯେତେ ହୋଇଛି ସବୁ ମାୟା

କହଇ ଜଣେ ଯାହାକୁ ଅଭିଶାପ

ଅପର ଲାଗି ନୁହଇ ସେ ତ ପାପ

କିପାଁଇ ତେବେ ରହିବି ଜାଗି

ପାପର ଭୟେ ମରିବା ଲାଗି

ନିଜକୁ କିପାଁ ଆହତ କରି

ହୋଇବି ହତଭାଗୀ

ପାପର ଭୟେ କିପାଁଇ ଥିବି ଜାଗି !

☆☆☆

ଦେବଶିଶୁ

କିଏ ଦେବଶିଶୁ ମାନବର ରୂପ ବହି

ବିଚରଣ କର ଧରାଧାମେ ଅବିରତ ?

କାହାର ପ୍ରଥମ କ୍ରନ୍ଦନ ଶୁଣି ମହୀ

ହସଇ ବିକାଶି ଅଭିନବ ରୂପ ଶତ !

କାହାର ଚରଣ ସ୍ପନ୍ଦନେ କ୍ଷଣେ କ୍ଷଣେ

ବାଜଇ ମଧୁର ମୂର୍ଚ୍ଛନା ରହି ରହି

ଦେବତାର ରୂପ ମାନବରେ ପରିଣତ

ନବ ନବ ନଟ ଘେନ କେଉଁ ଆଚରଣେ ?

ଜଗତର ବୁକେ ବକ୍ଷ ଦେଇଛ, ପାତି

ରୁଧିର ନିଗାଡ଼ି ଡାକୁଅଛ ‘‘ଆସ ଆସ’’

ଆସ ବୀର ଆସ ମହା ରଣମଦେ ମାତି

ନିଭି ନାହିଁ ମମ ଅଙ୍ଗୁ ହନନ ପ୍ରାସ !

ଆସ ହେ ରୁଦ୍ର ଆସ ମରଣର ଜୟୀ

ଆସ ଦୀନ ହୀନ, ଆସରେ ମାନବଜାତି

ମରଣକୁ ମୋର କରିଯାଅ ଉପହାସ

ମୂକ ଧରଣୀର ଅମୃତ ଭାଷା କହି !

କଣ୍ଟକ କ୍ଷତି ନିଭି ନାହିଁ ମୋ ଦେହୁଁ

ଆଘାତ ମୋହର ଲାଗେ ସବୁ ଅବୟବେ

ତଥାପି କହଇଁ କ୍ଷମା ଦିଅ ତାକୁ, ସେହୁ

ଆପଣା ଚରିତ ପାରି ନାହିଁ ବୁଝି ଲବେ !

ତଥାପି କହଇଁ ଆସରେ ମାନବଜାତି

ଛାତିରେ ତୋହର ଧରା ପଦାଘାତ ଦେଉ

ଅସ୍ଥିରେ ତୋର ପଥ ଗଢ଼ିଦିଅ ଭବେ

ଆଲୋକେ ତୋହରି ହସିଉଠୁ ଅମା ରାତି !

ଆସ ଦୂତ ଆସ ଆସରେ ଆଲୋକଧରି

ଆସରେ ଅଗ୍ର ଦେଖାଅ ବିଶ୍ୱପଥ

ରଖରେ ଘୋଡ଼ାଇ ଦୀନର ନୟନବାରି

ଶଙ୍ଖ ତୋହର ବାଜିଉଠୁ ଅବିରତ ।

ଜାଳିଦିଅ ବୀରଜୀବନର ହୋମାନଳ

ଆସ ଦୁର୍ଦ୍ଦମ, ଆସ ହେ ପୁରୁଷ ନାରୀ ।

ମାନବର ରୂପେ ଦେବଶିଶୁ ଶତ ଶତ

ନବ ଚେତନାରେ ଚମକୁ ଗଗନତଳ !’’

☆☆☆

ସୃଜନ ବ୍ୟଥା

କେତେ ଢେଉ ଉଠେ ପଡ଼େ

ବିଶ୍ୱର ମାନବ-ପାରାବାରେ

କେତେ ଧ୍ୱନି କେତେ ଛନ୍ଦ

ମିଳାଏ ଯେ ଅସୀମର ପାରେ ।

ନିତି କ୍ଷଣେ କ୍ଷଣେ କେତେ ନବ ନବ ଛବି

ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ପ୍ରାଣେ ଅନୁଭବି

ସବୁ ଛନ୍ଦ ସବୁ ଛବି ଅସୀମରେ ହୁଅଇ ବିଲୀନ

ନ ରହେ ସଙ୍କେତ କାହିଁ ନାହିଁ ରହେ

ତିଳେ ତା’ର ଚିହ୍ନ ।

କେତେ ମେଘ ଉଦେ ହୋଇ ଗିରି ଚୂଡ଼ାପରେ

ଯାଏ ଯେ ମିଳାଇ ପଲକରେ

ନ ଦେଖୁଁ ନିଜର ପଥ,

ଦେହେ ତା’ର ବିଜୁଳି ଚମକ

ନ ଲାଗୁଁ, ଅସୀମ ଦେଶେ ନିଭିଯାଏ

ନ ହୁଏ ବିଲୋକ ।

ତୈଳହୀନ ପ୍ରଦୀପର କ୍ଷୀଣ ରଶ୍ମି ରେଖା

ନିମେଷକ ଲାଗି ଦିଏ ଦେଖା

ନିମେଷକ ପରେ ପୁଣି ନିବିଡ଼ ତମସା ଅନ୍ତରାଳେ

କାହିଁ ଯେ ଉଭେଇଯାଏ ଦେଖିଅଛି

କିଏ କେଉଁ କାଳେ ?

କେତେ ଉଲ୍କା ପଡ଼େ ଖସି ଗଗନର ପଥେ

ସକୁରଣ ହାସ ଏ ଜଗତେ

ନିମେଷରେ ଦେଖାଦେଇ ନିମେଷରେ

ଯାଏ କାହିଁ ଦ୍ରବି,

ଏ ଆକାଶେ ଚିହ୍ନ, ତା’ର ରହେ କାହିଁ,

ରହେ କାହିଁ ଛବି !

କେତେ ଝର ହଜିଯାଏ ନ ମିଶୁଁ ସାଗରେ

ଅବିଦିତ ପାଷାଣ ଗହ୍ୱରେ ।

ଚିରକାଳ ପାଇଁ ତା’ର ଜୀବନର କ୍ଷୀଣ ଇତିହାସ

ଏ ଭୁବନ କୋଳାହଳେ ଅବହେଳେ ରହେ ଅପ୍ରକାଶ ।

ନ ଦେଖୁଁ ଆଲୋକ ଧରାତଳେ ପଡ଼େ ଝରି

ଅଶୋକର ପେଲବ ମଞ୍ଜରୀ ।

ବହିଯାଏ ସମୀରଣ ସମାଚାର ନାହିଁ ପାଏ ତା’ର,

ମଧୁକରି ଆନମନେ ଫୁଲେ ଫୁଲେ ରଚଇ ବିହାର,

ହଜିଯାଏ ଯେତେ ଧନ ନାହିଁ ଯାର ସତ୍ତା

କେହି ତା’ର ନ ପୁଚ୍ଛେ ବାରତା !

ତେସନ ଉଦୟ ହୋଇ ବିରାଟ ମାନବ-ପାରାବାରେ

ବୁଦ୍‌ବୁଦ ସମାନ କାହିଁ

ଯାଏ ସେ ମିଳାଇ ଅନ୍ଧକାରେ,

ଜୀବନର ସୂକ୍ଷ୍ମତମ ଏକଗୋଟି କଣା !

ନୂତନ ସତେଜ ସରଜନା ।

ସବୁରି ପଛରେ ଆସି ଚଳିଯାଏ ସକଳର ଆଗେ,

ଅଧର ନ ହେଉଁ ତା’ର ବିରଚିତ ନବ ହାସ୍ୟରାଗେ,

ଆସିଥାଏ କ୍ରନ୍ଦନର ଭାଷା ଘେନି ଖାଲି

ଶେଷ କ୍ରନ୍ଦନରେ ଯାଏ ଚାଲି !

ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୁଇଗୋଟି ଶଶୀ ନ ଖେଳୁଣୁ ତା’ନୟନ ପରେ

ନ ଶିଖୁଁ ଡାକିବା ପାଇଁ ତୋଳି ତାକୁ

କ୍ଷୁଦ୍ର ଦୁଇ କରେ,

ଦିଓଟି ଶଶୀରେ ତା’ର ସରିଯାଏ କ୍ରୀଡ଼ା !

ନ ଦେଖଇ ସୁଖ ପୀଡ଼ା,

ନ ପାରଇ ବୁଝି କେହି ମୃଦୁ

ପ୍ରାଣେ କିବା ଅନୁଭୂତି

ଲାଗେ ତା’ର ଅହରହ; ଆଣିଥାଏ ସେ କେଉଁ ବିଭୂତି,

କରିବାକୁ ଏ ଭୂବନ ପଥେ ନିବେଦନ

ଅଦ୍ଭୁତ କି ଉଦଭାବନ !

କ୍ଷଣିକ ଆଘାତ ଆସେ କ୍ଷଣ ପରେ ଭୁଲିଯାଏ ନର,

ଭାବେ, ଏଥି ନାହିଁ କ୍ଷତି ନାହିଁ ଲାଭ ନାହିଁ ଜୀବନର,

ଜ୍ଞାନର ଛଳନା କରି କହେଁ, ଏଥି ଚିତ୍ତ

ବିଚଳିତ ହେବା ଅନୁଚିତ ।’’

ଅର୍ଥହୀନ ବୋଲି ମଣେ ବୁଦ୍ଧିହୀନ ମାନବସନ୍ତାନ

ନୟନର ପଥେ ତା’ର ଏଭୁବନେ ନାହିଁ ଯାର ସ୍ଥାନ,

ନ ବୁଝେ କମ୍ପିତ କରେ ସଧୀର ତରଙ୍ଗ

ମହା ନୀଳିମାର ସର୍ବ ଅଙ୍ଗ;

ବିହଙ୍ଗର ଗତି ପୁଣି କ୍ଷୀଣତମ ସ୍ୱରର ଚାଳନା

ସକଳ ଆକାଶଦେଶେ ଜଗାଏ କି ବ୍ୟଥିତ ସ୍ପନ୍ଦନ

ଏକ ଅଙ୍ଗେ ଲାଗେ ଯେବେ ଆଘାତ ବେଦନା

ଛୁଟେ ତା’ର ବ୍ୟଥିତ ଦ୍ୟୋତନା

ସକଳ ଶରୀର ପରେ, ପ୍ରାଣମୂଳେ ବାଜଇ ଝଙ୍କାର

ଅନ୍ତର ମଥିତ କରେ ଅପହୃତ ଧନ ଆଶଙ୍କାର

ସୃଷ୍ଟିର ବିରାଟ ପ୍ରାଣେ ତଥା ଅହରହ

ଲାଗଇ ଯେ ଦୂରନ୍ତ ବିରହ !

ଗଳଇ ରୁଧିରରାଶି ଯନ୍ତ୍ରଣାର କ୍ଷତ ଅବକାଶ

ନିତି ପ୍ରଦୋଷ ଉଷାରେ ସେ

ବେଦନା ଲଭଇ ପ୍ରକାଶ

ପରାଚୀ ପ୍ରତୀଚୀ ଭାଲେ ରକତର ରାଗେ,

ବିରହର ଶତ କ୍ଷତ ଦାଗେ ।

ବିଚିତ୍ରିତ ଏ ଭୁବନ, ଲୁପ୍ତ ଝରଣାର ବ୍ୟଥା ବହି

ଝରିପଡ଼େ ଯେ କୋରକ କୋଟି ବିୟୋଗର ପ୍ରାସ ସହି

ସୃଜନର ଅଶ୍ରୁ ରାଶି ଝରିପଡ଼େ ସଦା

ଏ ଧରଣୀ ହୁଏ ତହିଁ ଓଦା ।

ଆଶ୍ୱିନର ଉଷା-ଘାସେ ମୁକୁତା ତୁଷାର ପଡ଼େ ଝରି

ସବୁଜ ବେଦନା ପରେ ଲୋତକ ଉଠଇ କିବା ଭରି !

ଆଷାଢ଼ ମାଟିର ବ୍ୟଥା ହୁଅଇ ପ୍ରକାଶ

କମ୍ପନରେ ଜାଗଇ ଆକାଶ ।

ରୁଦ୍ଧ ହୃଦୟ ଆବେଗ ନୟନ ଜଳରେ ଦିଏ ଢାଳି;

ପରାହତ କବି ଯଥା ଲୋତକରେ ଦିଅଇ ପଖାଳି

ଅପ୍ରକାଶ ଅନାଗତ ବେଦନାର ଛନ୍ଦ;

ଫାଟିପଡ଼େ ହୃଦୟର ବନ୍ଧ,

ଦମ୍ଭ ତା’ର ଯାଏ ତୁଟି, କଣ୍ଠେ ତା’ର ଶୁଖିଯାଏ ଗାନ,

ସୃଜନ ବ୍ୟଥାରେ ତା’ର ଅନ୍ତର ଲଭଇ ମ୍ରିୟମାଣ ।

ସକଳ କଳା-ଶିଳିପୀ ପାରେ ଅନୁଭବି

ଚିତ୍ରେ ଯେହୁ ତୁଳିକାରେ ଛବି ।

ରୂପ ଖୋଜି ଅରୂପରେ ପ୍ରାଣ ତା’ର ହୁଏ ନିମଗନ

ଅନ୍ତରେ ବାଜଇ କେତେ ସୃଜନର ନିବିଡ଼ ବେଦନ ।

ଉଦେ ହୁଏ କେତେ ଛବି ମାନସପଟରେ

ବିଚାରେ ଲଭିବ ନିକଟରେ ।

ତୁଳିକା ରଞ୍ଜିତ କରି ଧରିବାକୁ ବଢ଼ାଇଲେ କର

ମରୀଚିକା ସମ ସେ ଯେ କ୍ଷଣ ପରେ ହୁଅଇ ଅନ୍ତର

ଛନ୍ଦ ଆଶେ କଣ୍ଟକରି ବସିଲେ ସଜାଇ

ଆସି କ୍ଷଣେ ଯାଏ ସେ ଉଭାଇ ।

ସତ୍ୟର ପ୍ରକାଶ ଆଶେ ଯେ କରଇ ପ୍ରାଣାନ୍ତ ସାଧନା,

ମରମେ ବୁଝଇ ସେହୁ ସୃଜନର ନିଗମ ବେଦନା ।

ଯେ ବାସନା ବହୁ ଯୁଗୁଁ ପରାଣେ ସଞ୍ଚିତ

କଳ୍ପନାର ଭୂଷଣେ ବ୍ୟଞ୍ଜିତ ।

ମାନବ ଅନ୍ତରତଳେ ଆଦି କାଳୁଁ ରହିଛି ଯେ ଦାଗ

କେତେ ଯତ୍ନେ କେତେ ପ୍ରାଣେ ବୋଳି ତହିଁ ନବ ଅନୁରାଗ,

କରଇ ନୀବନ ଢାଳି ସେନେହେ ଲାଳିତ;

କେତେ ଶଙ୍କା ଆବେଗରେ ଚିତ୍ତ;

ଉଦ୍‌ବେଳିତ କରେ ତାହା ! ତେସନ ନାରୀର ଅନ୍ତସ୍ଥଳେ

ଦେହ ମନ ଅବୟବେ ସୃଜନ ବ୍ୟଥାର ରକ୍ତ ଗଳେ ।

ଯେଉଁ କାଳୁ ଆଦି ନାରୀ ଲଭିଛି ଜନମ,

ଏ ବ୍ୟଥାରେ ବ୍ୟଥିଛି ମରମ;

ସେହିକାଳୁଁ ଶୁଣିଅଛି ଅଜାତ ସେ ଶିଶୁର କ୍ରନ୍ଦନ

ଅନ୍ତରେ ଅନ୍ତରେ ତା’ର ଲାଳିଛି ସେ ପ୍ରାଣର ନନ୍ଦନ,

ତୃପ୍ତିହୀନ ଆଶା ବହି ପରାଣ ପରାସେ

ବସି ରହେ ତାହାରି ସକାଶେ

ନୀରସ ଧରଣୀ ବସେ ଚାହିଁ ଯଥା ବରଷା ଆଶାରେ

ପ୍ରକାଶିବ ଛନ୍ଦ ତା’ର ପଲ୍ଲବିତ କୁସୁମ-ଭାଷାରେ

ଛନ୍ଦହୀନ ରମଣୀର ଅପ୍ରକାଶ ପ୍ରାଣ

ଅକାରଣ ଭଜେ ମ୍ରିୟମାଣ ।

ନୁହେଁ ନୁହେଁ ଅକାରଣ ଅର୍ଦ୍ଧ ସ୍ଫୁଟ ଆହତ ମଞ୍ଜରୀ

ଅପ୍ରକାଶ ବାଣୀ ଯେତେ ମିଳାଇଛି, ହୋଇ ନାହିଁ ଧରି

ପ୍ରତି ଅଣୁ ପରମାଣୁ ନୋହେ ଅକାରଣ;

କୋଟି କୋଟି ଜୀବନ ମରଣ ।

ବହି ନେଇ ବିକାଶରେ ପଥେ ସଦା ଧାଇଁଛି ଏ ସୃଷ୍ଟି,

ତପତ ତଡ଼ାଗଜଳ ଫେରିଆସେ ହୋଇ ଶୀତ ବୃଷ୍ଟି,

ଏ ବିରାଟ ବିଶ୍ୱେ କେବେ ନାହିଁ କାର କ୍ଷୟ,

ଚିରଦିନ ଝରଇ ଅଭୟ ।

ମରଣ ଯାତନା ଜରା ବିୟୋଗ ବିଚ୍ଛେଦ ବ୍ୟଥା ବ୍ୟାଧି

ଜୀବନ ମିଳନ ସୁଖ ସ୍ନେହ ପ୍ରେମ ଯେ ଆନନ୍ଦ ଆଦି

ସୃଷ୍ଟି ବିକାଶର ପଥେ ପ୍ରୟୋଜନ ତୁଲ୍ୟ

ସମାନ ଯେ ସକାଳର ମୂଲ୍ୟ ।

ନ ଲାଗୁଣୁ ଶିଶୁ ମୁଖେ ଆଲୋକର ଚାରୁ ହାସରେଖା

ମୃତ୍ୟୁର ମଳିନ ଅଧରକୋଣରେ ଦେଲେ ଦେଖା

ସ୍ଥିର ହେଲେ ଜୀବନର ସଧୀର ଚଳନା

ଅଚଞ୍ଚଳ ତବଧ ଚେତନା

ମୁହୂର୍ତ୍ତକେ ଉଦେ ହୋଇ ମୁହୂର୍ତ୍ତକେ ପଡ଼ିଲେ ମଉଳି

ନବୋଦ୍‌ଗତ ଅଙ୍କୁରଟି ରବିକରେ ନଇଁଲେ ଝାଁଉଳି,

ଅକାରଣ ନୁହେଁ ତା’ର କ୍ଷଣିକ ବିକାଶ—

ଅକଳଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିର ନିର୍ଯ୍ୟାସ ।

ଅନନ୍ତ ଜୀବନ ସ୍ରୋତେ ବହିଯାଏ ସୀମାହୀନ ଦେଶେ,

ଅସୀମ ଜୀବନ ଉତ୍ସେ ଛନ୍ଦ ତା’ର ମିଶେ ଅବଶେଷେ ।

ବିରାଟ ସେ ଚେତନାର ଉଦ୍ଦାମ ପ୍ଳାବନ

ବହି ଆଣେ ଅନନ୍ତ ଜୀବନ ।

ଜଳେ ସ୍ଥଳେ ଆକାଶରେ ବିନାଶରେ କୋଟି ରୂପ ଧରି

ବିପୁଳ ପ୍ରାଣ ପ୍ରବାହ ବିଶ୍ୱମୟ ରହିଅଛି ଭରି,

ଭୁବନର ପ୍ରତି ରନ୍ଧ୍ରେ ପ୍ରତି ଅବକାଶେ,

ଜୀବନର ଚେତନା ବିଭାସେ ।

ମାନବ ନୟନେ ଯାହା ଶୂନ୍ୟେ ବୋଲି ହୁଅଇ ପ୍ରତୀତି,

ସୂକ୍ଷ୍ମତମ ସେହି ଶୂନ୍ୟେ ପୁରି ଅଛି ଜୀବନର ଗୀତି,

କୋଟି ଚେତନାରେ ଅଣୁ ପରମାଣୁ ରସେ

ରୂପେ ରୂପେ ଏ ସୃଷ୍ଟି ବିଳସେ !

ଘୂର୍ଣ୍ଣାୟିତ ବିଶ୍ୱଚକ୍ରେ ଯେତେ ଲୟ ସ୍ଥିତି ବା ଜନମ

ବ୍ୟଥାର ଆନନ୍ଦ ରସେ ସଦା ତା’ର ପୀଡ଼ିତ ମରମ,

ଅନୁକ୍ଷଣ ବହି ଏହି ବ୍ୟଥାର ଆନନ୍ଦ

ଜାଗିଉଠେ ସୃଜନର ଛନ୍ଦ ।

☆☆☆

ଜୀବନ

☆☆☆

ଏହି ଯେ ପାହାଡ଼

☆☆☆

ରୂପ ଓ ବାଣୀ

☆☆☆

ଭାରତ ଆସିବ ଫେରି

ଦୁନିଆ ଉପରେ ବଜାଇ ବିଜୟ ଭେରୀ

ଅନ୍ଧାର କୋଳୁଁ ଭାରତ ଆସିବ ଫେରି

ଆସିବ ଫେରି ସେ ନିଜ ଗଉରବେ

ଚକିତ ଧରାରେ ଚାହିଁବେ ସରବେ

ବିଶ୍ୱ ସଭାରେ ଆଦରେ ତାହାକୁ ବସିବେ ସକତେ ଘେରି

ଅନ୍ଧାର କୋଳୁଁ ଭାରତ ଆସିବ ଫେରି

ଫେରି ଆସିବରେ ପୁରାଣ ଭାରତ ମମ

ଉଠିବ ଘେନି ସେ ନବ ରୂପ ଅନୁପମ

ସବୁ କଳଙ୍କ ଦୂରେ ଯିବ ଖସି

ପୁରାତନ ମାଟି ଉଠିବରେ ହସି

ପରାଚୀର ଭାଲେ ଉକୁଟେ ଆଲୋକ,

ନାହିଁ ନାହିଁ ଆଉ ଡେରି

ଅନ୍ଧାର କୋଳୁଁ ଭାରତ ଆସିବ ଫେରି ।

ହଜିଛି ଯେ ଦେଶେ କେତେ କାଳୁ ନୋହେ କଳି

ସରିଛି ଶକତି ପଡ଼ିଛି ବିବେକ ଟଳି ।

ଆଜି ସେ ଭାରତ ପୁଣି ଟେକେ ମଥା

କଙ୍କାଳ ରାଶି କହିଉଠେ କଥା

ଆଗ୍ନେୟ ଗିରି ସମ ତା’ର ବ୍ୟଥା ବିଶ୍ୱେ ଉଠଇ ଜଳି

ହଜିଛି ଯେ ଦେଶ ଘେନି କେତେ ପ୍ରାଣବଳୀ !

ପାଇବାକୁ ଫେରି ଯୁଝିଲେ ଧରି ଯେ ଜିଦି

ତିଆଗିଲେ ତନୁ କେତେ ଅମୂଲ୍ୟ ନିଧି

ଅସ୍ତ୍ର ବିହୀନ ଶୂନ୍ୟ ହାତରେ

ପତାଇଲେ ଛାତି ଯେହୁ ଅକାତରେ

ବତାଇଲେ ଆମେ ବିନା କମାଣରେ ଟାଳିବୁ ପ୍ରାଚୀନ ବିଧି

ଢାଳିଦେଲେ ପ୍ରାଣ କେତେ ଅମୂଲ୍ୟ ନିଧି ।

କମାଣରୁ ବଳି ତତାଇଲେ ଯେହୁ ଛାତି

ମତାଇଲେ ଏହି ମରଣାପନ୍ନ ଜାତି

ଡାକିଲେ ଆସରେ ଆସ ମୋର ଦେଶ

ମୃତ୍ୟୁ ନୁହେଁ ତ ଜୀବନରେ ଶେଷ

ଜୀବନ ମରଣ ଲୁଚକାଳି ଖେଳେ ଖେଳିବା ଆସରେ ସାଥି

ଡାକିଲେ ଉଠରେ ମରଣାପନ୍ନ ଜାତି !

ଅସ୍ତ୍ର ଶକତି ଅସ୍ଥିର ଚିରଦିନ

କେବେ ସେ ଅଧିକ କେବେ ହୁଏ ଅବା ହୀନ

ମନର ଶକତି ପଡ଼ି ନାହିଁ ଭାଜି

ସେହି ଶକତିରେ ବଳୀୟାନ ଆଜି

ସେହି ସମ୍ପଦେ ଦୁର୍ଜୟ ଆଶା ଲଭି ଆଜି ନୋହୁ ଦୀନ

ଅସ୍ତ୍ରର ବଳ ଅସ୍ଥିର ଚିରଦିନ ।

ସେ ଶକତି ଆମ ଆହବେ ଅଜେୟ ବେଶ

ଜୀବନ ପଣରେ ଫେରାଇ ଆଣିବୁଁ ଦେଶ

ଧନୀ ଦରିଦ୍ର ଯେତେ ଆପାମର

ଫେରାଇ ଆଣିବୁଁ ଭାରତ ଆମର

ନତୁବା ଏ ହୀନ ପରାଣ କରିବୁଁ ଶେଷ

ଘେନୁଛୁଁ ଶପଥ ଜୀବନ ପଣରେ ଫେରାଇ ଆଣିବୁଁ ଦେଶ ।

☆☆☆

ଜୟପୁର ଘାଟି

ଯେତେ କଥା ଆଜି ହଜିଗଲା ମନ ଭିତରେ

ବିଚାରଇଁ ସବୁ ଗାଇଯିବ ଖାଲି ଗୀତରେ

ହୁଡ଼ିଗଲି କେତେ ହେଲି ବାଟ ବଣା

ରହିଗଲା ବହୁ ଅକୁହା ଅଜଣା

ଚମକିଲା ଛାତି କେତେ ଯେ ବରଷା ଶୀତରେ

ବିଚାରଇଁ ଆଜି ଗାଇଯିବି ସବୁ ଗୀତରେ । (୧)

ବୁଲିଗଲି କାହିଁ ବଣ-ପାହାଡ଼ର ରାଇଜେ

ମନେପଡ଼େ କେତେ ଆଉ କେତେ ମନେ ନାହିଁ ଯେ

ଜୟପୁର ମାଳ ପାହାଡ଼ ପାଚେରୀ

ରହିଥିଲା ମୋର ଚଉପାଶେ ବେଢ଼ି

ଦେଖି ସେ ବିରାଟ ରୂପ ଉଠିଥିଲା ଗାଇ ଯେ

ବୁଲିଗଲି କେଉଁ ବଣ ପାହାଡ଼ର ରାଇଜେ । (୨)

ଗିରିପରେ ପୁଣି ଉଠିଥିଲା ଗିରି ଲହରୀ

ଜଟିଳ ପଥରେ ମଟର ଚାଲଇ ପହଁରି

ତଳେ କାହିଁ ଧାଏଁ କୁଟିଳ ଝରଣା

ଚାହିଁଲେ ଚକିତ ହୁଏ କଳପନା

ଛାତି ଚିରି ତହିଁ ଗୀତ ଉଠିଥିଲା ମୋହରି

ଗିରି ପରେ ଗିରି ତଥି ପରେ ଗିରି ଲହରୀ ! (୩)

ଜାଗିଥିଲା ତହିଁ ସହସା ମୋ କବି-ପାଗଳ

ମାନସର ଶିଶୁ ନାଚିଥିଲା ଅତି ଚପଳ

ସେଇ ପାହାଡ଼ର ଚୂଳେ ହୋଇ ଠିଆ—

ଡାକିବାକୁ ମୋର ଲୋଡ଼ିଥିଲା ହିଆ

ଜଗତ ଭିତରେ ଅକୁହା ବାରତା ସକଳ

କୁଟିଳ ଘାଟିରେ ଉଠିଥିଲା ହୋଇ ବିକଳ । (୪)

ସେହି ଗିରିକୋଳେ ଲାଖିଲା ମନର ଦରଜ

ସେହି ଝରଣାରେ ଲୁଚିଲା ରାଗିଣୀ ମୁରୁଜ

କେତେ ବିଲ ବନେ ରହିଗଲା ଆଖି

ବିପୁଳ ଜୋଛନା ପରଶ ମୁଁ ଚାଖି

କେତେ ସକାଳେ ମୋ ଉଇଁଥିଲା ଶୁଭ ସୂରଯ

ସେହି ଘାଟି ପଥେ ଲୁଚିଲା ରାଗିଣୀ ମୂରଜ । (୫)

କେତେ ରୂପ ରସ ସାଇତି ରଖଇଁ ଚିତରେ

ଗାଇଦେବା ପାଇଁ ସବୁ କଥା ଦିନେ ଗୀତରେ

ଗାଇଦେବାପାଇଁ ଜୀବନ ଯାତନା

ଅପାସୋରା ସବୁ ସପନରଚନା

ମିଛ ଦୁନିଆରେ କହିବାକୁ ପଦେ ସତରେ

ମୁଦିଦେବା ପାଇଁ ଡୋଳା ଦୁଇ ଶେଷେ ଗୀତରେ । (୬)

☆☆☆

ଶତାବ୍ଦୀ-ସୈନିକ

ସିକ୍ତ କର ରିକ୍ତ ମାଟି ରକ୍ତ ଊର୍ମି ଉଠଇ ଉଜାଣି

ଚଳଇ ଧରଣୀ ପରେ ମରଣ-ନିର୍ଭୀକ

ଦୁପ୍ତପଦେ ଦୁନିଆର ଅନ୍ତନାଡ଼ି ଦନ୍ତେ ଦୃଢ଼େ ଟାଣି

ନାଚିଉଠେ ଶତାବ୍ଦୀର ଶୋଣିତ ସୈନିକ ।

ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେ କରାଳ ଧ୍ୱଂସ ଉଠେ ଗର୍ଜି ଅନ୍ଧକାର ଅମା

ବିଶ୍ୱଗ୍ରାସୀ କ୍ଷୁଧାମୁଖେ ଧାବଇ ରାକ୍ଷସ

ଚକ୍ଷୁରୁ ଛୁଟଇ ତା’ର ଶତ କୋଟି ଆଣବିକ ବୋମା

ଚଳେ ଚମୂ ନବ ଶତାବ୍ଦୀର ଅବତଂସ ।

ଜାପାନ, ଚାଏନା, ବ୍ରହ୍ମ, ଭାରତ ପାରସ୍ୟ ଆଫଗାନ,

ଆରବ, ତୁର୍କି, ଆଫ୍ରିକା, ରୁଷିଆ, ୟୁରୋପ,

ଅଷ୍ଟେଲିଆ, ଆମେରିକା, ମହାଦେଶେ ଉଡ଼ଇ ନିଶାଣ

କୁମେରୁ ସୁମେରୁ ବେଢ଼ି ଉଠେ ଭୂମିକମ୍ପ ।

ଧବଳ ହରିତ କୃଷ୍ଣ ବହୁ ବର୍ଣ୍ଣ ଚର୍ମ ବେଶବାସ

ବୌଦ୍ଧ ହିନ୍ଦୁ ମୁସଲମାନ ଶିଖ ବା ଖ୍ରୀଷ୍ଟାନ

ସଂଗ୍ରାମ ମାଗଇ ନମ୍ର ବିଦଳିତ ଧୂଳିତଳ ଘାସ

ଶତେକ ଶତାବ୍ଦୀପରେ ରଚେ ଅଭିଯାନ ।

ଅବିଚ୍ଛନ୍ନ ସୈନ୍ୟଶ୍ରେଣୀ ପାତାଳୁଁ ଉଠାଏ ଜୟସ୍ୱର

ଆକାଶ ମଥିତ କରେ ବିପ୍ଳବର ଦାବି

ସହସ୍ର ଭାଷାରେ ଲେଖେ ଏକ ପତ୍ରେ ଚରମ ସ୍ୱାକ୍ଷର

ଅଘଟ-ଘଟନା ପଟୁ ନବୀନ ଶତାବ୍ଦୀ ।

☆☆☆

ଜାଗ ଜାଗ ଗାନ୍ଧି !

☆☆☆

ରକ୍ତ-ସ୍ରୋତ

(ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ହତ୍ୟା ଉପଲକ୍ଷରେ)

☆☆☆

ଶୂନ୍ୟ ଚିନ୍ତା

☆☆☆

ଜାଗ୍ରତ ଆଘାତ

ଆଗାମୀ ଜୀବନ ପାଇଁ ତେଜି ଦିଏଁ

ଆଜିର ସକଳ ସୁଖ,

କାଲିର ମୁଖର ଭାଷା ପାଇଁ ଆଜି

ଶିଶୁ ସମ ରହେ ମୂକ ।

ବେଦନା-ତିମିର-ତୀରେ ନିରେଖିବା

ଲାଗି ସୁଖମୟ ଶିଶ

ଚେତନା-ଚକୋର ଚାହିଁ ରହୁ ଚିର

ଜାଗ୍ରତ-ରସେ ରସି ।

ମଧ୍ୟାହ୍ନ କୋଳେ ଜଳିଉଠେ ଯେବେ

ତୃଷାର-ହୁତାଶ-ଶିଖା

ତପତ ଆଖିରେ ନାଚିଉଠୁ ଦୂରେ

ତୃପ୍ତିର ମରୀଚିକା ।

ମଳିନ ଗୋଧୂଳି-ଲଗନେ ଉଦାସ

ମାନସ ନ ହେଉ ଭାଳି

ପରଦିନ ଉଷା-ପଥେ ଚାହିଁ ରହୁ

ଆଶାର ଜାଗର ଜାଳି

ଚାହିଁ ରହୁ ଚିର ସକଳ ବାସର

ସବୁ ଅଭିସାର-ଗତି

ଉଷା ପରଦୋଷ ଆଲୋକ ତାମସେ

ରବି ବେଦନାର ରତି ।

ଆଜିର କଠିଣ ଆଘାତ ପରାଣେ

ପ୍ରତି ନିମେଷର ସୁଖ-ପରଶନେ

ଦେଖାଦେଉ ବିପରୀତ ।

ପ୍ରତି ନିମେଷରେ ବାଜିଉଠୁ ଯେତେ

ଅତୀତର କ୍ଷତ ବାଣୀ

ଜାଗିଉଠୁ ଶତ ଅକୁରଣ ବ୍ୟଥା

ଗଭୀର ଆଘାତ ହାଣି ।

ବିସ୍ମୃତି ତଳେ ବୁଡ଼ିବାକୁ ଭୟେ

ଲୋଡ଼େ ଯେବେ ଭୀରୁ ମନ,

ବ୍ୟର୍ଥତା ଦେଉ ଚେତନା ପରଶ

ଆଣୁ ନବ ଜାଗରଣ ।

ଦୁଃଖ ଯାତନା ନ ହେଉ ଅଳୀକ

ତୁଟାଉ ମୋହର ପାଶ

ଦୃଷ୍ଟିକୁ କରୁ ଆବରଣହୀନ

ଦର୍ଶନ ପରକାଶ

ଜାଗ୍ରତ ସେହି ଦୃଷ୍ଟି ବିଲୋକୁ

ମେରୁ ସମ ବିଫଳତା

ବାସନା ବିକାରେ ଯମି ଉଠେ ଯେତେ

ମାନସର ଅବିଳତା

ଯମି ଉଠେ ଯେତେ ଆଖିର ବାଷ୍ପ

ଆଷାଢ଼ ଆକାଶ ସରି

ଜୀବନର ପରାଭବ ପଡ଼େ ଯେତେ

ସପନେ ଭୁଲିବା ପାଇଁ ଭୀରୁ ମନ

ଛଳନାର ଆବରଣ

ଖୋଜେ ଯେବେ, ତହିଁ ବାଜିଉଠୁ ସଦା

ଆଘାତର ଜାଗରଣ ।

☆☆☆

ତୁମେଟି ଚାଲିବା ଜାଣ

☆☆☆

ଜଡ଼-ଦର୍ଶନ

☆☆☆

ଅଗଣିତ ଆଗୁଆନ

ସଂଗ୍ରାମ ନିଶା ପିଇ

ସର୍ବହରାର ସୈନିକ ଆଜି ମାଟିରୁ ଉଠଇ ଜୀଇଁ

ଶୋଷକ ଭିତରେ ସରିଛି ଲଢ଼େଇ

ଆବର ରହିଛି ବାକି

ଶୋଷିତ ଉଠିଛି ଡାକି

ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସେହି ଲଢ଼େଇର ଡାକ

ଜାପାନ ଚାଏନା ଇୟୁରୋପ ଘେରି ଉଠିଛି ଦୁନିଆଯାକ ?

ଧନଶାଳୀ ଆମେରିକା

ସେ ଡାକେ ପଡ଼ିଛି ଫିକା ।

ପୃଥିବୀ—ଗ୍ରହର କୁହାଟ ଉଠଇ

ସୌରଜଗତ ମଥି

ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଫଉଜ ହୋଇଛି ରଥୀ !

ଆଣବିକ ବୋମାଠାରୁ ବଳି ବଳିୟାନ

ପଦନିକ୍ଷେପେ ପାହାଡ଼ ଲସଇ

ଅଗଣିତ ଆଗୁଆନ !

ସ୍ୱଦେଶ ବିଦେଶ ସୀମାରେଖା ନାହିଁ ମାନେ

ଚାଲିଛି ଚମକି କି ଭୀଷଣ ଅଭିଯାନେ !

ସବୁ ଜାତି ରୂପ ସବୁ ନରନାରୀ ଏକ

ସବୁ ଭାଷାଭାଷୀ ଗାଉଛି କେବଳ

ମଣିଷ ଜାତିର ଟେକ

ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ-ବ୍ୟାପୀ

ଅଖଣ୍ଡ ଥାଟ ଚଳେ ଅବିଶ୍ରାମ ଦିଗ୍‌ବଳୟକୁ ମାପି

ଉଠେ ସାମଗାନ ଗୁରୁଗମ୍ଭୀର

ତୁଟେ ମସ୍‌ଜିଦ୍‌, ତୁଟେ ମନ୍ଦିର

ଆକାଶ ଫଟାଇ ଫୁଟେ ଆଗ୍ନେୟ ବାଣ

ପଦବିକ୍ଷେପେ ଧରଣୀ ଥରାଏ ଅଗଣିତ ଆଗୁଆନ ।

☆☆☆

ଆଶ୍ୱାସନା

ଭୁବନ ଭରି ଆଜି ପ୍ରେୟସୀ ମୋର ଚଳେ

ଭୁବନ ଭରି ସେ ଗୋ କାନ୍ଦେ ମୋ ବିରହରେ

ନୀଳ ଅଞ୍ଚଳେ ତା’ର ଖେଳେ ଆଲୋକ ଛାୟା

ଆବରି ଦଶଦିଶି ଦେଖାଏ ରୂପମାୟା

ରୂପସି ଉଠ ହସି

କେଉଁ ଗଗନେ ବସି

ଦେଖାଅ ରୂପମାୟା

ଏଯେ ଆଲୋକ ଛାୟା !

ଚଖାଇ ଯାଏ ସେ ଗୋ ତପତି-ହୀନ ଆଶା,

ରଖାଇ ଯାଏ ପ୍ରାଣେ ପ୍ରକାଶ-ହୀନ ଭାଷା,

ମରମେ ରହେ ମରି

ସଦା ଯେ ମରମରି

ତୃପତିହୀନ ଆଶା

ପ୍ରକାଶହୀନ ଭାଷା ।

ବଦନ ଲୁଚେ ତବ ନିଶାର ଅନ୍ଧକାରେ

ଅନ୍ତର କାନ୍ଦେ ମୋର ନିରାଟ ହାହାକାରେ

ଯାଏଁ ମୁଁ ଅପସରି

ଡାକିବି କାନି ଧରି

ନିଶାର ଅନ୍ଧକାରେ

ନିରାଟ ହାହାକାରେ

ତୁମକୁ ଭୁଲେଁ ଯେବେ ଜୀବନ ସାଧନାରେ

ପରାଣ ଜଳଇ ଯେ ବିଷମ ବେଦନାରେ,

ସକଳ ହତଶିରୀ

ମରମ ପୋଡ଼େ ଚିରି

ଜୀବନ ସାଧନାରେ

ବିଷମ ବେଦନାରେ

ରଖ ଗୋ ରଖ ମୋତେ ବାନ୍ଧି କୋମଳ ଭୁଜେ

ନ ଜାଣେ ତୁମ ବିନୁ ଆନ ପ୍ରେସୟୀ ମୁଁ ଯେ,

ବସନ୍ତ ଫୁଲବନେ

ପାହାନ୍ତିଆ ପବନେ

ବାନ୍ଧ କୋମଳ ଭୁଜେ

ନ ଜାଣେ ଆନ ମୁଁ ଯେ ।

ଆଷାଢ଼ ସନ୍ଧ୍ୟା ପଥେ ଉଦାସ ପ୍ରାଣ ମମ

ତୁମରି ଆଶେ ବଞ୍ଚେ ହେ ମୋର ପ୍ରିୟତମ

ପଉଷ ଶୀତ ନିଶି

ତୁମରି ଅଙ୍ଗେ ମିଶି

ଉଦାସ ପ୍ରାଣ ମମ

ହେ ମୋର ପ୍ରିୟତମ

ଚନ୍ଦନବୋଳି ଅଙ୍ଗେ ଆସ ହେ ବଇଶାଖେ

ଶରତ ପ୍ରଭାତରେ ନିରେଖି ମୋ ଗବାକ୍ଷେ

ଜପଇ ତବ ନାମ

ହୃଦୟେ ଅବିରାମ

ପ୍ରଦୋଷ ପ୍ରଭାତରେ

ଜପଇଁ ମୁଁ ଅନ୍ତରେ

ତଆଗି ଯିବି ସବୁ ତୁମରି ଲାଗି ସଖି

ତୁମରି ପଦେ ମୋର ଜୀବନ ପୂଜା ରଖି

ଜାଣେ ଗୋ ଜାଣେ ସହି

ଆଦର ସଦା ବହି

ତୋଳିବ ଧୂଳିତଳୁଁ ପରମ ପ୍ରୀତି ବଳୁଁ ।

☆☆☆

ବିଶ୍ୱର ଆହ୍ୱାନ

ସନ୍ଧ୍ୟା ରାଗିଣୀ ରକତ ରାଗରେ

ବଢ଼ିଛି ଏ ମୋର ବାସନା

(ତୁମେ) ଅଳତାର ରାଗ ଚରଣେ ଲେଖି ଗୋ

ଆସ ନା, ମୋ ପାଶେ ଆସ ନା ।

ମୁଁ ଯେ ବୁଝିଛି ଆକାଶ ବ୍ୟଥା

ଆଜି ଶୁଣିଛି ସିନ୍ଧୁ ବାରତା

ତୁମେ ଦିଗ୍‌ବଳୟର କଜଳ ରଞ୍ଜି ଗୋ

ନ ଆସ ସୁନୀଳବସନା

ଆଜି ବଢ଼ିଛି ପରା ମୋ ବାସନା

ତୁମେ କପାଳେ ନ ଦିଅ କଳା ଅଭର ଗୋ

ଅଧରେ ନ ଦିଅ ରକତ,

ଆଜି ପୁନିଅଁ ଚାନ୍ଦର ଦୋଳ ଉତ୍ସବରେ

ମୁଁ ପରା ହୋଇଛି ଭକତ ।

ତୁମେ ଦଶନେ ନ ଦିଅ ହାସ

କଳକଣ୍ଠେ ନାହିଁ ଭାଷ,

ଆଜି କେଉଁ ଭବିଷ୍ୟର କୁହୁତାନେ ମଜି

ମୁଁ ନ ମାନେ ପଥ ଅପଥ

ତୁମେ ଅଧରେ ନ ଦିଅ ରକତ

ଆଜି ମୋତେ ଛାଡ଼ି ମୁଁ ଯେ ଭୁବନେ ଆସିଛି

ପିଇଛି ସ୍ୱପନ-ସୁଧା

ଘର ଛାଡ଼ି ମୁଁ ଯେ ଘର କରିଅଛି

ମୁକତ ମହା ବସୁଧା

ପକ୍ଷୀଡାକେ ମୋତେ ବନେ

କେତେ ଡାକରା ଆସେ ପବନେ

କେତ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଭୁବନୁ ଆସିଛି

ମେଣ୍ଟାଇବି ପ୍ରାଣ କ୍ଷୁଧା

ମୁଁ ତ ପିଇଛି ସ୍ୱପନ ସୁଧା

ସନ୍ଧ୍ୟା ରହିଛି ମୋହରି ଆଶାରେ

ରଞ୍ଜାଇବି ତା’କପୋଳେ

ପ୍ରଭାତ ଡାକଇ ବିରହ ଭାଷାରେ

ମୋହରି ପାଇଁ ବିକଳ

କାନନେ ଡାକୁଛି ମୟୂରୀ

ନଦୀ ହୃଦେ ଡାକେ ଭଉଁରି,

ଶିଖରି ଚୂଳରେ ମେଘେ ଡାକିଲାଣି,

ଭୁବନେ ଡାକିଲେ ସକଳ,

ମୋହରି ପାଇଁ ସେ ବିକଳ

ଧାନ ଖେତ ପରେ ବଉଦ ଭାସୁଛି

ସେ ଚାହିଁଛି ମୋହ ଆଶାରେ,

ନୀଳ ଆକାଶରେ ଚାତକ ମିଶଇ

ମୋହରି ବିରହ ଦଶାରେ

ଚାନ୍ଦତଳେ କାନ୍ଦେ ଚକୋର,

ମୋହରି ବିରହେ କାତର,

ବରଷା ଆଗମେ ଡାହୁକ ଡାକିଲା

ମୋହରି ବିରହ ଭାଷାରେ,

ଆଜି ସରବେ ମୋହରି ଆଶରେ,

ଚକିତ ହରିଣୀ-ନୟନ ଚାହିଁଛି

ମୋହରି ମିଳନ ଆଶେ,

କୁସୁମ କଳିକା ମଉନେ ରହିଛି

ମୋହରି ବିରହ ପ୍ରାସେ,

ଦୂର ବିଦେଶରେ କେତେ ପ୍ରଣୟିନୀ

ମୋହ ବିରହରେ କରନ୍ତି ଦୟିନି

ମୋହ ବିରହରେ କେତେ ହତଶ୍ୱାସ

ମିଶିଛି ଆଜି ଆକାଶେ ।

ଆଜି ଉଦଭଦଳିଆ ଉଡ଼ିବ ବୋଲି ସେ

ମୋହ ପଥେ ଅଛି ଚାହିଁ

ପ୍ରଭାତ କୁକ୍କୁଟ କଣ୍ଠ ସଜାଡ଼ୁଛି

ସେ ପରା ମୋହରି ପାଇଁ ।

ପ୍ରବୋଧିବି ଏହି କପୋତ

ସାନ୍ତ୍ୱନା ହୋଇବ ପ୍ରାପତ,

ଝିଲ୍ଲୀ ଚିରଇ କାତର କାନ୍ଦଣା

ମୋ ବିନା ତାରକେ ନାହିଁ

ସେ ତ ମୋ ପଥେ ରହିଛି ଚାହିଁ ।

କଜଳପାତି ସେ ସ୍ୱାମୀ ସଙ୍ଗେ ତା’ର

କଳହେ ରହିଛି ମଗନ

ମେଣ୍ଟାଇବି ତାହା, ତୃଷିତ ଚାତକ—

ହାହାକାରେ ପୂରେ ଗଗନ ।

ବିରହୀ ଚକୋର ଦମ୍ପତି

ତାଙ୍କୁ ଦେବି ମୁଁ ମିଳନ ସମ୍ପତ୍ତି

ଭୁବନ ଚାହିଁଛି କାତରେ ତାକୁ ମୁଁ

ବିରଚିବି ଶୋଭା ସଦନ

ହାହାକାରେ ପୂରେ ଗଗନ ।

ନୟନର ଜଳ ପୋଚ୍ଛ ଗୋ ନୟନୁଁ

ବଦନେ ବିକାଶ ହାସ

ଭୁବନ ଡାକିଛି ପବନ ଡାକିଛି

ଚଳିବି ମୁଁ ପରବାସ

ମୋ ବିରହେ ପରା ତାରକା ଗହଳେ

ଆକାଶେ ନଇଁଛି ଧରଣୀର ତଳେ

ମୋ ବିରହେ ସତେ ସାଗର ବକ୍ଷରେ

ଲାଗିଛି ଚିର ପରାସ

ଆଜି ଚଳିବି ମୁଁ ପରବାସ ।

☆☆☆

ନିଜ ଭୁଲା

☆☆☆

ଚାଷୀର ଭାଗ୍ୟ